آشنای غریبان
چشمه‌های خروشان تو را می‌شناسند موج‌های پریشان تو را می‌شناسند
تمام اجزای هستی، حتی چشمه‌های پر جوش و خروش و موج‌های آشفته، تو (امام رضا(ع)) را می‌شناسند
پرسشِ تشنگی را تو آبی، جوابی ریگ‌های بیابان تو را می‌شناسند
همان طور که آب در بیابان برای یک فرد تشنه حیاتی و ارزشمند است، وجود مقدس امام رضا(ع) هم برای جویندگان حقیقت، مانند آب حیات است و اهل نظر و افراد خداشناس همگی او را می‌شناسند.
نام تو رُخصت رویش است و طراوت زین سبب برگ و باران، تو را می‌شناسد
نام تو اجازۀ روییدن و شادابی و شکوفایی است به همین علت تمام برگ‌ها، گیاهان و قطره‌های باران تو را می‌شناسند.
هم تو گل‌های این باغ را می‌شناسی هم تمام شهیدان تو را می‌شناسند
همان طور که تمام گلها (شهیدان) با هم آشنایی دارند. (به خاطر هدف مشترک) تمام شهیدان نیز با تو آشنایند، همان گونه که تو تمام شهیدان را می‌شناسی.
اینک ای خوب! فصل غریبی سرآمد چون تمام غریبان تو را می‌شناسند
اکنون ای امام خوب من، زمان غریب بودن و ناآشنایی به پایان رسید، زیرا تمام انسان‌های بیگانه و غریب تو را می‌شناسند.
کاش من هم عبور تو را دیده بودم کوچه‌های خراسان تو را می‌شناسد
ای کاش من هم در زمان شما حضور داشتم و وجود حقیقی شما را درک می‌کردم، کوچه‌های خراسان با تو آشنا هستند.
میلاد گل
میلادِ گُل و بهار جان آمد برخیز که عید می‌کشان آمد
زمان ولادت حضرت مهدی (عج) فرا رسیده است. گویی بهار جان بخش از راه رسید و جان‌ها زنده شدند. پس از جای خود بلند شو، زیرا عید عارفان و عاشقان از راه رسیده است.
خاموش مباش زیر این جرقه بر جهان جهان، دوباره جان آمد
در زیر این خرقه و آیین درویشی و عرفان، ساکت و گوشه نشین نباش؛ زیرا با آمدن میلاد حضرت مهدی دوباره روح و جان تازه‌ای در جان مردم جهان به وجود آمده است.
گلزار ز عیش، لاله باران شد سلطان زمین و آسمان آمد
گلستان از شدت شادی و طرب پر از گل‌های لاله شده است، زیرا پادشاه زمین و آسمان از راه رسیده است.
آمادۀ امر و نهی و فرمان باش هشدار که منجی جهان آمد
برای اجرای دستور و فرمان امام زمان (عج) آماده باش که نجات دهنده مردم و جهان و هستی متولد شد.
خودارزیابی صفحه 108
1- چرا شاعر می گوید: «فصل غریبی سرآمد»؟
زیرا شاعر، مردم ایران را عاشق امام رضا (ع) می‌داند و می‌گوید که دیگر حرم ایشان در خراسان تنها و غریب نیست و هر سال چندین میلیون نفر از همه جا به زیارت ایشان نایل می‌شوند؛ پس فصل غریبی و تنهایی به پایان رسیده است
2- در شعر دوم، برای میلاد امام زمان (عج) چه توصیف هایی به کار رفته است؟
میلاد گل، بهار جان، عید می‌کشان، لاله باران شدن گلزار از عیش، آمدن سلطان زمین و آسمان، آمدن منجی جهان
3- رهبران جامعۀ اسلامی، چه نقشی در هدایت مردم دارند؟
راهنمایی و هدایت مردم و بیدار کردن دل آنان، اتحاد ملی و انسجام اسلامی و...
4- چگونه می‌توان به شناخت اولیای خدا دست یافت؟
با تفکر و تعقل در سیره و روش زندگی آنها و تدبر در سخنان حکمت آمیزشان
گفت و گو صفحه 109
1- دربارۀ زندگی و فضایل امام رضا (ع) گفتوگو کنید.
امام رضا(ع) فرزند امام موسی کاظم(ع) روز پنجشنبه یازدهم ذی القعده سال 148 هجری، شانزده روز پس از شهادت جد بزرگوارش، امام صادق(ع) در مدینه چشم به جهان گشود. نام مبارکش را علی گذاشتند. کنیه‌اش ابوالحسن و القابش رضا، صابر، رضی و وفی بود که مشهورترین آنها «رضا» است. پدر ایشان، موسی بن جعفر(ع) و مادرش کنیزی به نام «نجمه» بود که «تکتم»، «سمانه» و «ام البنین» نیز خوانده می‌شود. نجمه، کنیز «حمیده» مادر امام موسی کاظم(ع) بود و چون در عقل و دین داری مرتبه‌ای والا و در اخلاق و رفتار بر دیگر زنان برتری داشت، او را به پسرش امام کاظم(ع) بخشید. امام رضا(ع)، پس از شهادت پدر بزرگوارش امام کاظم(ع) عهده دار مقام امامت شد.
2- با مراجعه به «دیوان حافظ» غزلی بیابید و دربارۀ نوع ردیف آن بحث کنید.
صبا ز منزل جانان گذر دریغ مدار وزو به عاشق بیدل خبر دریغ مدار
به شکر آنکه شکفتی به کام بخت ای گل نسیم وصل ز مرغ سحر دریغ مدار
حریف عشق تو بودم چو ماه نو بودی کنون که ماه تمامی نظر دریغ مدار
جهان و هر چه در و هست سهل و مختصر است ز اهل معرفت این مختصر دریغ مدار
کنون که چشمهی قند است لعل نوشینت سخن بگوی و ز طوطی شکر دریغ مدار
مکارم تو به آفاق می برد شاعر از و وظیفه و زاد سفر دریغ مدار
چو ذکر خیر طلب می کنی سخن این است که در بهای سخن، سیم و زر دریغ مدار
غبار غم برود حال خوش شود حافظ تو آب دیده ازین رهگذر دریغ مدار
ردیف این غزل «دریغ مدار» است. ترکیب واژه‌ها در کنار هم، علاوه بر زیبایی ظاهری و ایجاد آرایۀ ادبی، معنی و مفهوم بیت‌ها را نیز کامل کرده است. این ترکیب، یک ترکیب فعلی است. در زبان فارسی معمولاً فعل‌ها در انتهای جمله قرار می‌گیرند و حافظ به طرز استادانه‌ای این کار را در این غزل انجام داده است که فعل دریغ مدار، ردیف باشد و در پایان بیت‌ها قرار گیرد.
نوشتن صفحه 109
1- هم خانواده واژه‌های «ترخیص، غربت، معابر، ولادت، اعیاد، معیشت، تسلّط و نجات» را از متن درس بیابید و بنویسید.
(ترخیص ← رخصت) / (غربت ← غریب) / (معابر ← عبور) / (ولادت ← میلاد) / (اعیاد ← عید) / (معیشت ← عیش) / (تسلط ← سلطان، مسلط) / (نجات ← منجی)2- در بیت‌های زیر، قافیه‌ها را مشخّص کنید و نوع ردیف آنها را بنویسید.
هی بیا با من، بران این خرس را خرس را مگزین، مَهِل همجنس را
خرس و هم جنس: قافیه - را: ردیف - نوع ردیف: حرف
شد نَفَسِ آن دو سه هم سال او تنگتر از حادثۀ حال او
هم سال و حال: قافیه - او: ردیف - نوع ردیف: ضمیر
3- ارتباط معنایی بیت زیر را با درس پیدا کنید و بنویسید.
آب زنید راه را هین که نگار میرسد مژده دهید باغ را بوی بهار میرسد
هر دو به ظهور امام زمان (عج) و آمدن منجی عالم بشریت اشاره دارند.
4- جدول زیر را کامل کنید.
1) دروازۀ آن در روان خوانی فصل پنجم آمده است. (آسمان)
2) یکی از پیشوندها (با)
3) مشق میان تهی (مق)
4) نشانۀ مفعول (را)
5) بخشی از نام فصل پنجم کتاب های فارسی (انقلاب اسلامی)
6) اگر برعکس بخوانید، کتابتان با آن آغاز می شود. (شیتاس)
7) مخالف آشنایی (دشمنی)
8) دوستان (یاران)
9) جهت (سو)
11) نام یکی از سورههای قرآن که از آن به نام «قلب قرآن» یاد شده است. (یس)
11) یکی از ضمایر (او)
12) ..... گوش کن جانا که از جان دوست تر دارند / جوانان سعادتمند، پند پیر دانا را (نصیحت)
