گام به گام علوم تجربی نهم | فصل 15: با هم زیستن

این زنجیره، یکی از زنجیره های غذایی شکل ۱ است : گیاه => ملخ => عنکبوت

شما زنجیره های دیگر این شکل را رسم کنید.

الف) آیا می توانیم بگوییم همه شبکه های غذایی که روی کره زمین قرار دارند، به هم وصل اند؟

بله، زیرا در کل جهان، اشتراک گذاری ماده و انرژی به گونه ای است که تمام موجودات زنده و غیرزنده به نحوی با هم در ارتباط بوده و تشکیل یک شبکه عظیم یا شبکه حیات را می دهند.

ب) دانش آموزی می گوید که تولیدکنندگان در هر زیستگاهی، گیاهان اند. شما چه فکر می کنید؟

خیر، در بوم سازگان آبی، جلبک های تک سلولی و جلبک های پرسلولی ساده، تولید کننده هستند.

شیوع سرطان در منطقه ای زیاد شده است. کارشناسان علت آن را وجود نوعی ماده آلاینده در خاک زمین های کشاورزی و مراتع آن منطقه می دانند. چگونه این ماده که در خاک است، عامل سرطان در مردم آن منطقه شده است؟

این ماده سرطان زا توسط گیاه جذب شده و در هنگام فتوسنتز، در مواد آلی ساخته شده توسط گیاه و در پیکر گیاه ذخیره می شود و با خورده شدن این گیاه توسط مصرف کننده ها به طور مستقیم (مصرف سبزیجات و میوه توسط انسان) و یا به طور غیر مستقیم (خوردن گوشت گوساله) این مواد سرطان زا به بدن مردم وارد شده و سبب افزایش سرطان می گردد.

۱- در یک فعالیت گروهی، یک بوم سازگان طبیعی یا مصنوعی را در محل زندگی خود به شکل تصویری گزارش کنید. این گزارش دربردارنده ویژگی های کلی، اجزای زنده و غیر زنده بوم سازگان باشد.

عوامل تشکیل دهندۀ بوم سازگان مصنوعی (آکواریوم) 

الف) عوامل زنده:

تولید کننده ها: جلبک ها وگیاهان آبزی / مصرف کننده ها: ماهی ها، جلزون های آبی، ماهی لجن خوار / تجزیه کننده ها: قارچ ها وباکتری های درون آب

ب) عوامل غیر زنده:

آب - دمای آب - اکسیژن و کربن دی اکسید محلول درآب - مواد آلی و مواد معدنی موجود درآب - میزان نور و PH آب و...

۲- با راهنمایی معلم یک بوم سازگان کوچک بسازید.

هر یک از این شکل ها چه نوع همزیستی را نشان می دهد؟

الف) رابطه همیاری

ب) رابطه همسفرگی

پ) رابطه انگلی

الف) میگوی تمیزکننده در حال خوردن انگل های دهان مارماهی 

ب) ماهی های کوچک همراه با کوسه شنا می کنند و پس مانده شکار کوسه را می خورند.

پ) کنه در حال مکیدن خون انسان.

به نظر شما چه نوع رابطه ای بین زنبور و گیاه گل دار وجود دارد؟ انواعی از حشره ها در گرده افشانی گل ها نقش دارند؛ اما چرا گفته می شود که نقش زنبورعسل از همه مهم تر است؟

زیرا زنبورعسل با ایجاد رابطه همیاری با گل ها، هم گرده افشانی آنها را انجام می دهد و هم عسل برای خود تولید می کند و از عسل تولید شده برای تغذیه نوزادان و کارگران استفاده می برد.

جانوران شکارچی ویژگی های متفاوتی دارند که به آنها در شکارکردن طعمه کمک می کند. هر گروه، یک جانور شکارچی را انتخاب و درباره ویژگی هایی که به آن در شکار کردن کمک می کند، اطلاعاتی جمع آوری کند و گزارش را به صورت تصویری و جمله های کوتاه ارائه دهد.

1) قدرت زیاد: شیر در شکار گاو وحشی

2) سرعت زیاد: یوزپلنگ در شکار آهو.

3) قدرت استتار زیاد: آفتاب پرست در شکار حشرات

4) دندان های قوی: گرفتن شکار توسط تمساح با دندان های قوی خود.

5) بویایی قوی: بویایی قوی گرگ ها در یافتن شکار

6) چشمان قوی: یافتن شکار حین پرواز

7) پنجه های قوی: گرفتن شکار توسط شاهین با پنجه ها.

8) شنوایی قوی: خفاش ها.

9) تشخیص اشعه مادون قرمز: مارها.

این نمودار رابطه بین جمعیت شکارچی و جمعیت شکار را در یک منطقه نشان می دهد. درستی عبارت زیر را با استفاده از آن نشان دهید. «شکارچیانی که می توانند در یک بوم سازگان زندگی کنند، به تعداد جانورانی بستگی دارد که شکار آنها می شوند».

نمودارها نشان می دهند که هر زمان جمعیت شکار زیاد شده، به دلیل فراوان شدن غذای شکارچی و تولیدمثل سریع آنها، تعداد شکارچی ها هم زیاد شده و با کم شدن شکار و کاهش غذای شکارچیان، با مرگ و میر شکارچیان تعداد شکارچی کم می شود.

در آزمایشی جوجه های تازه از تخم درآمده را به دو گروه تقسیم کردند. گروه یک را با غذای بدون باکتری و گروه دوم را با غذایی تغذیه کردند که باکتری های مفید داشت. بعداز مدتی به هر دو گروه، نوعی باکتری دادند که باعث بیماری روده ای می شود. نمودارهای زیر تعداد باکتری های مضر را در دو گروه نشان می دهد. محور عمودی تعداد باکتری ها و محور افقی زمان را نشان می دهد.
الف) این دو نمودار را با هم مقایسه کنید.

در نمودار گروه (1) چون فقط باکتری های مضر و بیماری زا در روده جوجه ها وجود داشتند با ورود غذا به روده و تولیدمثل باکتری های مضر تعداد باکتری ها زیاد شدند.

در نمودار گروه (2) چون از اول به جوجه ها غذا همراه باکتری های مفید داده اند پس از ورود باکتری های مضر، باکتری های مفید در رقابت با آنها پیروز شدند، و تعداد باکتری های مفید افزایش یافت.

ب) امروزه به بعضی خوراکی ها زیست یار (پروبیوتیک)، مثل ماست و پنیر باکتری های مفید اضافه می کنند. با توجه به این نمودارها، این خوراکی ها چه نقشی در سلامت انسان دارند؟

وجود باکتری های مفید در ماست و پنیر سبب می شود که این باکتری ها در رقابت با باکتری های مضر روده پیروز شوند و کمتر به بیماری های باکتریایی روده مبتلا شویم.

گاه بعضی گونه های تازه وارد، با رشد سریع و استفاده بیشتر از منابع، مانع از رشد گونه های دیگر و درنتیجه سبب کاهش تنوع زیستی می شوند. به نظر شما استفاده از گونه های بیگانه، یعنی گونه هایی که به طور طبیعی در یک منطقه نبوده اند، برای توسعه فضای سبز چه زیان هایی ممکن است در برداشته باشد و چه چیزهایی را برای این کار باید در نظر گرفت؟

1) اول باید با مطالعه و تحقیق فراوان یک گونه غیر بومی را برای توسعه فضای سبز انتخاب نمود مثلاً متأسفانه با کاشت درختان سوزنی برگ در فضاهای سبز بدون تحقیق و مطالعه سبب شده که خاک زیر این درختان اسیدی شود و کیفیت خاک کاهش یابد و امکان رشد گیاهان دیگر کم شود و یا با تحقیق انجام گرفته این گیاهان مانع رسیدن 20 درصد باران به زمین شده و آب های زیرزمینی کاهش می یابد و یا با داشتن ریشه های سطحی با یک طوفان اغلب آنها فرو می افتند و یا مانع رسیدن نور خورشید به فضای زیر خود می شوند.

2) ممکن است آن گیاه آنقدر مهاجم باشد که سبب از بین رفتن گیاهان بومی منطقه شوند مثل نوعی سرخس در شمال.

با مراجعه به منابع معتبر گزارشی مبنی بر فعالیت های انسانی که تنوع زیستی را کاهش می دهند، تهیه کنید و به صورت تصویری ارائه دهید.

1- گسترش شهرها و جاده ها و تأسیسات متفاوت در دل طبیعت

2- آلوده کردن محیط که سبب تخریب زیستگاه ها و انقراض گونه های جانوری و گیاهی می شود.

3- ورود گونه های مهاجم که با رشد سریع و استفاده بیشتر از منابع سبب کاهش تنوع زیستی می شوند.

4- شکارهای بی رویه و تفریحی سبب انقراض بسیاری از جانداران شده است.

5- استفاده بیش از حد گیاهان دارویی خود رو در طبیعت، سبب انقراض بسیاری از این گیاهان شده است.

تنوع زیستی در ایران به علت های طبیعی و انسانی کاهش یافته است. بعضی گونه ها مانند سمندر لرستانی، خرس سیاه و ماهی کورغار در خطر انقراض اند. ماهی کورغار فقط در ایران یافت می شود. با مراجعه به منابع معتبر درباره وضعیت تنوع زیستیِ استانی که در آن زندگی می کنید، مقاله ای بنویسید و در آن پیشنهاد هایی برای حفظ زیستگاه های طبیعی و جانداران آن ارائه دهید.

* کاهش ساخت وسازها در طبیعت (جلوگیری از ساخت جاده در جنگل ابر)

* کاهش آلودگی هوا، آب ها و خاک

* کم کردن شکار حیوانات و ممنوع اعلام نمودن شکار جانداران در خطر انقراض و انجام کارهایی که جمعیت جانداران در حال انقراض را زیاد کند.

* جلوگیری از ورود حیوانات مهاجم به اکوسیستم ایران

* جلوگیری از زندگی جانداران در حال انقراض و صدور آنها به خارج از کشور

* انجام بیابان زدایی و جلوگیری از قطع بی رویه درختان و کاشت و ایجاد درختان و جنگل های بومی