گام به گام علوم تجربی نهم | فصل 12: دنیای گیاهان

مشاهده ای برای نشان دادنِ حرکت آب در طول ساقه طراحی کنید.

در یک لیوان مقداری جوهر ریخته حل می کنیم، سپس ساقهٔ کرفس را گرفته به صورت مورب برش می دهیم و در آب حاوی جوهر قرار می دهیم پس از این دم برگ را جدا کرده و حرکت آب حاوی جوهر را در آوندهای ساقه می بینیم.

وسایل و مواد لازم: تیغ، شیشه ساعت، قطره چکان، تیغه و تیغک، میکروسکوپ نوری، مایع سفید کننده، آب مقطر، رنگِ آبی متیل، ساقه جوان و نازک یا دمبرگ گیاه انگور یا هر گیاه دیگر.

۱- با تیغ، برش هایی طولی و بسیار نازک از ساقه یا دمبرگ تهیه کنید. برای انجام دادن این کار از معلمتان کمک بگیرید. در استفاده از تیغ نکات ایمنی را رعایت کنید.

۲- برش ها را درون شیشه ساعت قراردهید و چند قطره مایع سفید کننده به آنها اضافه کنید. بعد از بی رنگ شدن برش ها، آنها را با آب مقطر شست وشو دهید تا مایع سفید کننده خارج شود.

۳- چند قطره رنگ آبی متیل روی برش ها بریزید و صبر کنید تا آبی شوند. سپس آنها را با آب مقطر شست وشو دهید.

۴- یک برش را روی تیغه بگذارید و روی آن را با تیغک بپوشانید. نمونه را با میکروسکوپ مشاهده کنید. آیا آوندهای چوبی را تشخیص می دهید؟

بله، لوله های آوندهای چوبی به صورت لوله های آبی رنگ در بافت کمتر آب رنگ دیده می شوند.

کاغذ آغشته به کبالت کلرید در برخورد با بخار آب، صورتی رنگ می شود. برای نشان دادن این واقعیت که «بخار آب از روزنه های برگ خارج می شود و در بعضی برگ ها تعداد روزنه ها در دو طرف برگ، یکسان نیست» آزمایشی طراحی کنید.

بر روی یک برگ گیاه شمعدانی کاغذ آغشته به کبالت کلرید قرار می دهیم و در زیر برگ دیگری از همان گیاه شمعدانی کاغذ آغشته به کبالت کلرید قرار می دهیم پس از مدتی هر دو کاغذ را مشاهده می کنیم. نقاط صورتی رنگ محل روزنه ها و خروج بخار آب است که البته تعداد آنها در زیر برگ بیشتر می باشد.

دریک فعالیت گروهی، گزارشی دربارهٔ موارد زیر تهیه کنید و به صورت تصویری در کلاس ارائه دهید.
الف) مقایسهٔ مخروط نر و ماده در گیاه کاج

مخروط نر: زرد رنگ و باریک و اغلب حالت خوشه ای در نوک شاخه ها قرار دارند و این مخروط ها اجتماعی از پولک ها هستند که در زیر هر پولک دو کیسه گرده قرار دارد.

مخروط ماده: بزرگ تر هستند ابتدا سبز رنگ و سپس قهوه ای رنگ می شوند در داخل هر پولک دو تخمک تولید شده که بعدها پس از لقاح و رشد دانه تولید می کنند.

ب) مقایسهٔ کاج و سرو

کاج: درختی با قامت بلند - دارای شیارهای طولی در تنه - برگ های سوزنی مانند بلند و جدا از هم و شاخه ها به صورت عمود و افقی رشد کرده و پوشش سبز در بالای درخت می سازند مخروط مادهٔ آن بزرگ و چوبی بوده و ریزش برگ های سوزنی و مخروط آن زیاد است و قابل هرس نیست.

سرو: درختی با قامت کوتاه - تنه بدون شیار - برگ های سوزنی به هم پیوسته و گوشتی و ریز - دارای پوشش سبز در سرتاسر تنه - مخروط ماده گرد و کوچک - ریزش برگ های سوزنی و مخروط بسیار کم و قابل هرس کردن.

جدول زیر بعضی تفاوت های دو گروه گیاهان نهان دانه (تک لپه ای ها و دولپه ای ها) را نشان می دهد. در جای خالی واژهٔ مناسب قرار دهید.

اندام های رویشی (ریشه، ساقه و برگ) در نهان دانگان متنوع اند. موارد زیر را در هر شکل، مشخص کنید.
الف) برگ، ساقه و ریشه
ب) مواد مغذی در هرگیاه در چه اندامی ذخیره شده است؟

در سیب زمینی: برگ - ساقه هوایی و ساقه زیر زمینی - ریشه وجود دارد (ریشه از نوع افشان می باشد) - مواد غذایی در ساقه زیر زمینی انباشته می شوند.

در هویج: برگ - ساقه هوایی - ریشه به صورت غده ای حاوی ذخیرهٔ قندی و کاروتن (ریشه از نوع راست می باشد).

در ترب: برگ با دمبرگ های طویل به ریشه وصل شده - ساقه اصلی تا حدود یک متر رشد می کند - ریشه از نوع راست همراه اندوخته غذایی.

در کاکتوس: بخش های سوزنی شکل، برگ های تغییر شکل یافته هستند - ساقه ضخیم و سبز رنگ (ذخیرهٔ آب و انجام عمل فتوسنتز) می باشد. ریشه عمیق می باشد.

وسایل و مواد لازم: تیغه، تیغک، میکروسکوپ نوری، آب، بخش های برگی شکل و ساقه مانند خزه.

برای مشاهدهٔ میکروسکوپیِ بخش های برگی شکل و ساقه مانند خزه، نمونهٔ میکروسکوپی تهیه کنید. آیا بخش های برگی شکل و ساقه مانند، یاخته های متفاوتی دارند؟

خیر، سلول مشابه هم دارند.

آیا آوند در آنها می بینید؟

خیر، آوند ندارند و آب مواد معدنی محلول، سلول به سلول بالا می روند.

ارتفاع خزه ها از چند سانتی متر بیشتر نمی شود. به نظر شما چرا اندازهٔ خزه ها کوچک است و در جاهایی رشد می کنند که رطوبت کافی وجود دارد؟

زیرا بافت آوندی ندارند که بتوانند آب و مواد معدنی محلول را بالا ببرند و آب و مواد معدنی محلول سلول به سلول بالا می روند پس اندازه ای کوچک باید داشته باشند. چون ریشه حقیقی ندارند، پس باید در محیط آب فراوان باشد تا با ریشه ساهای خود بتواند آب را به راحتی جذب کند.

خزه، سرخس، سرو، ذرت و نخود را بر اساس صفت های زیر و با استفاده از کلید دوراهی گروه بندی کنید. داشتن: دانه، گل، آوند، دانهٔ تک لپه ای، دانهٔ دولپه ای

این گروه بندی را به چند شکل می توانید انجام دهید؟

نمودار زیر اثر کربن دی اکسید را بر میزان فتوسنتز در بسیاری از گیاهان نشان می دهد. این نمودار را تفسیر کنید.

این نمودار نشان می دهد که افزایش کربن دی اکسید تا حد معینی فتوسنتز گیاهان را افزایش می دهد و با افزایش بیشتر کربن دی اکسید دیگر فتوسنتز افزایش نیافته و ثابت می ماند. این مورد نشان می دهد که توان طبیعت برای کنترل میزان گاز کربن دی اکسید محدود است.

در فعالیتی گروهی دربارهٔ نمونه هایی از گیاهانی که در محل زندگی شما وجود دارند، گزارش تصویری همراه با متن کوتاه تهیه و ارائه کنید. در تهیهٔ گزارش به این موارد توجه کنید: نوع و نام محلی گیاه، ویژگی های ظاهری، شرایطی که گیاه در آن رشد می کند، نقشی که در زندگی مردم محلی دارد و نیز باورهای مردم دربارهٔ آنها.

به عهده دانش آموز