گام به گام زیست شناسی دهم | فصل 1: دنیای زنده

یک روزنامۀ خبری معمولی تهیه کنید. خبرهای مربوط به زیست شناسی را انتخاب کنید (برای تعیین خبرهای مربوط به زیست شناسی از معلم خود کمک بخواهید).
در روزنامه‌ای که انتخاب کرده‌اید، چند درصد از خبرها به زیست شناسی مربوط است؟ از این خبرها، چند خبر خوب و چند خبر بد هستند؟ می‌توانید به جای روزنامه از وب گاه‌های خبری در بازۀ زمانی خاصی استفاده و درصد خبرهای زیستی آن را پیدا کنید.

می‌­توانید به جای روزنامه از وب­گاه­‌های خبری زیر در بازۀ زمانی خاصی استفاده و درصد خبرهای زیستی آن را پیدا کنید.

روزنامه همشهری

روزنامه شرق

اخبار محیط زیست در خبرگزاری فارس

اخبار محیط زیست در خبرگزاری ایسنا

اخبار محیط زیست در خبرگزاری تسنیم

مجری یک برنامۀ تلویزیونی گفته‌ است «زیست شناسان ثابت کرده‌اند که شیر، مایعی خوشمزه‌ است». این گفته درست است یا نادرست؟

این گفته درست است. زیرا پژوهشگران علوم تجربی نمی‌توانند دربارۀ خوبی یا بدی نظر بدهند. آن‌ها مواردی را بررسی می‌کنند که به طور مستقیم یا غیر مستقیم قابل مشاهده یا اندازه‌گیری باشد. در ضمن خوشمزه بودن یا نبودن یک ماده غذایی یک امر حسی و شخصی است و نیاز به اثبات علمی ندارد و تعیین خوشمزگی در قلمرو علم نیست.

اگر چه سوخت‌های فسیلی نیز منشأ زیستی دارند و از تجزیۀ پیکر جانداران به وجود آمده‌اند؛ اما امروزه سوخت زیستی به سوخت‌هایی می‌گویند که‌ از جانداران امروزی به دست می‌آیند. مزایا و زیان‌های سوخت‌های فسیلی و زیستی را از دید محیط زیستی با هم مقایسه کنید.

سوخت­‌های فسیلی موجب افزایش کربن دی اکسید جو، آلودگی هوا و در نهایت باعث گرمایش زمین می­‌شوند. از سوی دیگر، محیط زیست از استخراج سوخت­‌های فسیلی و نیز از آلودگی‌­های سوخت آنها آسیب می‌­بیند. حال آن که سوخت‌های زیستی، منابع پایدار، مؤثرتر و پاک­‌تر انرژی می‌باشند. این سوخت‌ها تجدیدپذیرند. گازوئیل زیستی مواد سرطان­‌زا ندارد و باعث باران اسیدی نمی­‌شود.

سوخت فسیلی:
مزایا: با سوزاندن مقدار کم انرژی زیادی به دست می آید.
معایب: میلیون‌ها سال زمان می برد تا حجم مصرفی تامین شود.

سوخت زیستی:
مزایا: جبران پذیر هستند و آلودگی محیطی بسیار کمی دارند.
معایب: در مقایسه با سوخت فسیلی سوزاندن حجم مشخص انرژی کمتری می دهد.

با مراجعه به منابع معتبر دربارۀ زمینه‌های فعالیت زیست شناسان در ایران و جهان اطلاعاتی جمع آوری و در کلاس ارائه دهید.

زیست‌شناسی علم شناخت موجودات زنده و تعامل آنها با محیط پیرامون است. زیست شناسی یکی از علوم پایه واساسی و بسیار جذاب است. با مطالعه در هر یک از زمینه های زیست شناسی به قدرت منشأ عالم هستی پی می بریم و به جرأت میتوان گفت که زیست شناسی علم خداشناسی نیز هست.صبر و حوصله و عشق و علاقه دو نکته اساسی برای موفقیت در گرایش های مختلف زیست شناسی است که تمام استادان و دانشجویان این رشته به آن اشاره می کنند چرا که تحقیق در آزمایشگاه های مختلف این رشته نیازمند صبر و حوصله استرشته زیست شناسی سلولی ملکولی در زیست شناسی مدرن از جایگاه ویژه و ممتازی برخورداری است و این رشته است که محققین زبده را برای کار در تحقیقات مربوطه در حوزه های مختلف پزشکی‌، داروسازی، بیوشیمی‌، ژنتیک‌، بیوتکنولوژی‌، مهندسی‌ ژنتیک‌، اصلاح‌ نباتات‌، صنایع، شیلات‌ و دام‌ و نظایر آن تربیت‌ می‌کند.

این رشته در گرایش های علوم سلولی ملکولی، زیست فناوری (بیوتکنولوژی)، میکروبیولوژی، ژنتیک و بیوشیمی ارایه می شود. تمامی گرایش های مجموعه زیست شناسی- علوم سلولی و مولکولی دارای مقطع کارشناسی ارشد و دکتری نیز می باشند که علاقه مندان به ادامه تحصیل می توانند در دانشگاه های داخل کشور دانش آموخته شوند و هم چنین در صورت تمایل، فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی ارشد می توانند از دانشگاه های خارج از کشور برای ادامه تحصیل در مقطع دکتری درخواست پذیرش کنند. بسیاری از دانشگاه های معتبر کشور در علوم پایه دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد و دکتری می پذیرند.

گرایش‌ علوم‌ سلولی‌ مولکولی: ‌مهمترین‌ مولکول‌هایی‌ که‌ در حیات‌ سلول‌ مؤثر هستند، RNA ,DNA و پروتئین‌ها می‌باشند. DNA مرکز ذخیره‌ اطلاعات‌ و صدور فرمان‌های‌ سلول‌، RNA  وظیفه‌ انتقال‌ این‌ فرمان‌ها و پروتئین‌ مسؤولیت‌ اجرای‌ این‌ فرمان‌ها را بر عهده‌ دارند. در زیست‌شناسی‌ سلولی‌ و مولکولی‌ چگونگی‌ این‌ فعالیت‌ها و عملکرد اجزای مختلف دیگر سلول، به تفضیل بررسی‌ می‌شود.

گرایش میکروبیولوژی: در این گرایش میکروبهایی که برای انسان بیماری زا هستند و چگونگی  فعالیت آنها بررسی می شود. هم چنین در گرایش میکروبیولوژی صنعتی از میکروب‌های مفید برای تولید مواد صنعتی مانند اسیدها و کمپوست میکروبی (تهیه کود به یاری مواد زاید و زباله ها) استفاده می شود. همچنین از میکروبها در رفع آلودگی های محیط زیست استفاده می گردد.

گرایش زیست‌فناوری (بیوتکنولوژی):زیست فناوری در واقع فناوری مبتنی بر زیست شناسی است. دانش زیست فناوری، به فرآیندهای سلولی و بیولوژیکی می پردازد که برای توسعه فن آوری ها و محصولاتی که به بهبود زندگی و سلامت انسان و محیط زیست او می انجامد، لازم می باشند. انسان بیش از ۶۰۰۰ سال است که برای تولید محصولات غذایی مانند نان، پنیر و ماست از میکروارگانیسم ها استفاده می کند.

امروزه زیست فناوری، محصولات و فناوریهای پیشرفته را برای مبارزه با بیماری های نادر و ناتوان کننده، کاهش اثرات سوء زیست محیطی، تولید کافی مواد غذایی، استفاده بهینه از انرژیهای پاک، استفاده از فرآیندهای سبز، ایمن و کارآمد برای تولید صنعتی به کار می گیرد.

در حال حاضر صدها فراورده حاصل از زیست فناوری شامل محصولات بهداشتی، واکسنها، سموم بیولوژیکی دفع آفات کشاورزی، سوختهای زیستی و غیره وجود دارد که همزمان با افزایش سطح کیفیت زندگی انسانها، باعث حفظ محیط زیست از طریق کاهش مصرف آب، حفظ سلامت آب، هوا و خاک، کاهش انتشار گازهای گلخانه ای، کاهش مصرف انرژی و … می باشد.

گرایش ژنتیک: دانش‌ ژنتیک‌ درباره‌ انتقال‌ صفات‌ وراثتی‌ از والدین‌ به‌ اولاد بحث‌ می‌کند. به عبارت دیگر علم ژنتیک‌ تلاش‌ می‌کند تا بگوید که‌ چه‌ مکانیزم‌های‌ مولکولی‌، عامل‌ انتقال‌ صفات‌ از نسلی‌ به‌ نسل‌ دیگر هستند. دانشجویان‌ این‌ گرایش‌ مباحث‌ مهمی‌ مثل‌ ژنتیک‌ سرطان‌، روش‌های‌ تشخیص‌ بیماری‌های‌ ژنتیکی‌ قبل‌ و بعد از تولد، شناخت‌ ناقلین‌ بیماری‌ها، اصول‌ مشاوره‌ ژنتیکی‌، نقش‌ ژنتیک‌ در بروز رفتارهای‌ فردی‌ و اجتماعی‌، شناخت‌ جمعیت‌های‌ مختلف‌ ژنتیکی‌ و نژادهای‌ انسانی‌، ژن‌ درمانی‌، پزشکی‌ قانونی‌، تکنیک‌های‌ رایج‌ در ژنتیک‌، روش‌های‌ اصلاح‌ نژاد و ژنتیک‌ مولکولی‌ را مطالعه‌ می‌کنند.

الف) در این فعّالیت با چگونگی اسمز از پرده‌ای با تراوایی نسبی آشنا می‌شوید.
وسایل و مواد لازم: ظرف شیشه‌ای (یا بشر) با دهانۀ کوچک، مقداری آب مقطر (یا آب جوشیدۀ سرد شده)، نی نوشابه خوری شفاف، تخم مرغ خام، مقداری خمیر بازی، قاشق فلزی

روش کار
1- $\frac{۳}{۴}$ ظرف شیشه‌ای را آب بریزید.
2- با لبۀ قاشق، به انتهای مدور تخم مرغ آهسته ضربه بزنید و با ناخن تکۀ کوچکی به اندازۀ نوک انگشت از پوستۀ آهکی را جدا کنید. مراقب باشید که پردۀ نازک زیر پوسته آسیب نبیند.
3- تخم مرغ را روی ظرف شیشه‌ای قرار دهید طوری که پوستۀ نازک آن با آب در تماس باشد.
4- در طرف مقابل تخم مرغ، سوراخی به اندازۀ قطرِ نی ایجاد کنید و نی را تا 2/5 سانتیمتر درون سوراخ و غشای نازک زیر آن فرو ببرید.
5- فضای بین نی و پوستۀ تخم مرغ را با خمیر بازی پر کنید.
6- ظرف را یک شب در جای مناسبی قرار دهید و پس از آن، تغییرات درون نی را مشاهده کنید.
7- مشاهده‌های خود را یادداشت کنید، و در صورت امکان از آنها عکس تهیه کنید. توضیح دهید چرا مایع درون نی حرکت می‌کند؟

چون تخم مرغ یک سلول جانوری با پوشش محافظ آهکی است اگر این پوشش آهنکی قسمتی برداشته شود چون سلول دارای غشاء با تراوایی انتخابی است، مانند پرده‌ی نیمه‌ترعمل می‌کند و از آنجا که فشار اسمزی درون تخم مرغ بیشتر از فشار اسمزی آب درون بشر است، آب درون نی به علت اسمز، بالا می‌رود.

ب) اگر پوستۀ آهکی یک تخم مرغ را با قرار دادن آن در سرکه از بین ببریم و تخم مرغ بدون پوسته را یک بار در آب مقطر و بار دیگر در محلول نمک غلیظ قرار دهیم، پیش بینی کنید چه تغییری در تخم مرغ ایجاد می‌شود؟ با توجه به آنچه آموختید برای پیش بینی خود دلیل بیاورید.

اگر تخم مرغ بدون پوسته را در آب مقطر قرار دهیم به علت آنکه فشار اسمزی بیشتری دارد، حجیم و پر آب می‌شود و اندازه تخم مرغ بزرگ می‌شود و حتی ممکن است در دراز مدت غشاء نازک آن پاره شود. اما اگر تخم مرغ بدون پوسته را در آب و نمک غلیظ قرار دهیم، به علت آنکه فشار اسمزی آب و نمک بیش از تخم مرغ است، آب تخم مرغ را به خود کشیده تخم مرغ پلاسیده، چروکیده و کوچک می‌شود.

ساختار و چگونگی کار انواع ماهیچه‌های بدن را در یک جدول فهرست کنید.