گام به گام جامعه شناسی دهم انسانی | درس ۲: پدیده های اجتماعی

دانستید که در کنش اجتماعی، آگاهی و ارادۀ کنشگر، ناظر به دیگران، ویژگی‌ها و اعمال آنهاست. برای شناخت عمیق‌تر کنش اجتماعی، لازم است کمی بیشتر به واژۀ «دیگران» بیندیشید. کسانی که کنشگران با توجه به آنها، دست به کنش می‌زنند، متفاوت‌اند. در اینجا انواع مختلفی از آنها ذکر شده است. تلاش کنید در ارتباط با هر کدام، یک کنش اجتماعی مثال بزنید.

غریبه: رفتار مؤدبانه، به کار بردن کلام زیبا، عدم مکالمه با تلفن همراه با صدای بلند
آشنا: رعایت احترام، سبقت در ادای سلام، به پای او برخاستن، آرامش در برخورد با او
دوست: بیان مشکلات همراه با اعتماد، مزاج کردن، همراهی و کمک به او
دشمن: عدم اعتماد، رازداری، برخورد سختگیرانه، جنگ با او
گذشتگان: یاد کردن با احترام، بیان جمله‌ها و تجربه‌های آنها، همراه داشتن تصویر آنها
معاصران: همراهی در کارها، نقد مؤدبانه، کمک و یاری رساندن به ایشان
آیندگان: مراعات حقوق ایشان، برنامه ریزی برای اقتصاد آنها، حفظ و افزایش ثروت ملّی، نوشتن تجربه‌های خود و قرار دادن در دسترس ایشان، صرفه جویی در مصرف انرژی
مؤمن: احترام به عقاید، رعایت ادب، در خواست ارشاد و راهنمایی
کافر: دوری از جدل، برخورد مؤدبانه، عدم رفاقت و دوستی
منافق: بی توجّهی به سخنان ایشان، عدم اعتماد، دوری کردن از ایشان

با این مثال‌ها متوجه می‌شوید؛ کنشی که ناظر به هر کدام از موارد بالا صورت می‌گیرد، آداب و قواعد خاصّی می‌خواهد. آیا تا کنون فکر کرده‌اید که این آداب چگونه شکل می‌گیرند، چگونه دوام می‌آورند یا تغییر می‌کنند؟ (برای آشنایی با آداب مناسبات و ارتباطات انسان با دیگران، می‌توانید به کتاب مفاتیح الحیاة آیت الله جوادی آملی مراجعه کنید.)

چون کنش‌، هدف‌دار و ارادی است پس در هر شرایطی باید دقّت کرد که آیا به هدف مورد نظر نایل می‌شویم و تجربهٔ این آگاهی را در اختیار ما قرار می‌دهد که آیا این کنش‌ها مطابق ارزش‌ها و هنجار‌های اجتماعی است؟ در صورت مطابقت دوام می‌آورد و عدم تطابق موجب تغییر آن می‌شود.

کوه یک پدیدۀ طبیعی و ساختمان اداری، پدیده اجتماعی است. با مقایسۀ آنها، تفاوت پدیده‌های طبیعی و اجتماعی را مشخص کنید.

پدیده اجتماعی، کنش اجتماعی، کنش بیرونی، کنش درونی، هنجار اجتماعی، جامعه پذیری، ارزش اجتماعی، کنترل اجتماعی، درونی‌سازی و برونی‌سازی

به کنش اجتماعی و پیامدهای آن، پدیده اجتماعی می‌گویند.

- کنش اجتماعی، نوعی کنش است که با توجّه به دیگران انجام می‌شود.
- تفکّر و خیال، کنش درونی و راه رفتن و نشستن کنش بیرونی هستند.
- کنش اجتماعی، فقط در حضور دیگران صورت نمی‌گیرد.
- خانواده خُردترین پدیدهٔ اجتماعی است.
- به شیوهٔ انجام کنش اجتماعی که مورد قبول افراد جامعه قرار گرفته، هنجار اجتماعی گفته می‌شود.
- به پدیدهٔ مطلوب که مورد پذیرش همگان بوده و افراد به آن گرایش دارند، ارزش اجتماعی گفته می‌شود.
- ایجاد پدیدهٔ اجتماعی از طریق کنش اجتماعی، برونی‌سازی نامیده می‌شود.
- به تأثیر پدیدهٔ اجتماعی بر افراد و کنش‌های اجتماعی آنها، درونی‌سازی گفته می‌شود.