جزوه تمام آرایه های ادبی پایه نهم متوسطه همراه با مثال

1- آرایه تشخیص (جان بخشی به اشیاء ، انسان نمایی پدیده ها)

نسبت دادن اعمال و رفتار انسانی به غیر انسانی را تشخیص می گویند.

2- آرایه واج آرایی (نغمه‌ی حروف)

تکرار یک واج صامت یا مصوت در یک مصرع، بیت و یا در یک عبارت نثر به گونه‌ای که کلام را آهنگین می‌کند. این تکرار آگاهانه واج ها را «واج آرایی» می‌گویند.

3- آرایه تضاد (طباق)

هر گاه دو کلمه از نظر معنی مخالف و ضد هم باشند.

4- آرایه مراعات نظیر (شبکه معنایی، تناسب)

هر گاه دو یا چند کلمه در بیت یا نوشتهای بیایند و نسبتی با هم داشته باشند این نسبت می تواند از نظر جنس، مکان، زمان و... باشد.

5- آرایه تشبیه

مانند کردن چیزی به یک چیز دیگر. تشبیه چهار رکن دارد.
مشبه: کلمه ای که قصد تشبیه کردن آن را داریم.
مشبه به: همان چیزی که که مشبه به آن تشبیه میشود.
ادات تشبیه: کلمه ای که مشبه ومشبه به را به هم می پیوندد. (همچون، چون، مانند، مثل و...)
وجه شبه: ویژگی یا ویژگی های مشترک بین مشبه و مشبه به

6- آرایه کنایه

در لغت به معنای پوشیده سخن گفتن است و هر گاه عبارتی در دو معنای دور و نزدیک به کار رود و مقصود ما معنای دور باشد به آن کنایه می گویند. بسیاری از ضرب المثل ها به نوعی کنایه اند.

7- آرایه مبالغه (اغراق، بزرگنمایی)

اگر در هنگام توصیف کسی یا چیزی زیاده روی کنیم و آن را بسیار بزرگ تر از آنچه است بیان کنیم به آن اغراق یا مبالغه می گوییم.

8- آرایه سجع

در لغت به معنای آواز کبوتر است و در اصطلاح ادبی به واژه های پایانی عبارت نثر می‌گویند که در حرف و حرکت آخر مشترک باشند. سجع مانند قافیه در شعر است و به نثری که در آن سجع به کار رفته باشد نثر مسجع می گویند.

9- آرایه تلمیح

در لغت به معنای با گوشه ی چشم اشاره کردن است و در اصطلاح ادبی آن است که در میانه ی سخنی به آیه، حدیث، داستان و مثل و شعری معروف اشاره کنیم.

10- آرایه تضمین

آوردن مصراع یا بیتی از شاعر دیگر در شعر خود یا آوردن آیه یا حدیثی در میان کلام و سخن خود را تضمین میگویند.
(توجه: در تلمیح شاعر اشاره به حدیث یا آیه میکند ولی در تضمین عین آیه یا شعر ذکر میشود)

هدف از تضمین:
1) اعتبار بخشیدن به سخن
2) خلاصه کردن مفاهیم گسترده و طولانی
3) ضمانت برای اثبات ادعا

11- آرایه جناس

آن است که گوینده یا نویسنده در سخن خود کلماتی هم جنس بیاورد که در ظاهر شبیه به یکدیگر باشند امّا در معنی مختلف باشد. و هماهنگی و موسیقی ای در کلام به وجود می آورد. جناس معمولاً در سطح کلمه بررسی میشود و بر انواعی تقسیم می شوند:

الف) جناس تام

کلماتی که در لفظ یکی باشند و معنای مختلف داشته باشند.

ب) جناس ناقص

آن است که ارکان جناس (کلمه) در حروف یکی اما در حرکت اختلاف داشته باشند.

ج) جناس زاید

آن است که یکی از کلمات هم جنس نسبت به دیگری حرف یا حروفی در آغاز یا وسط یا پایان اضافه داشته باشد.